Over de Kathedrale Basiliek Sint Bavo in Haarlem is inmiddels
het nodige gepubliceerd. Er zijn van de imposante kerk
van Joseph Cuypers aan de Leidsevaart, die ontstaan is in drie hoofdfasen tussen 1895 en 1930, meerdere interpreterende beschrijvingen gegeven. Het
accent lag daarbij vooral op een schriftelijke rondleiding langs de consequent
doorgevoerde religieuze symboliek die vertaald is in de architectuur.
Een
eerste wetenschappelijke kunsthistorische benadering heeft geresulteerd in het
boek Getooid als een bruid van A.
Erftemeijer e.a. uit 1997. Het gaat weliswaar ook in op het uitgebreide
iconografisch en symbolisch programma, maar besteedt daarnaast uitvoerig
aandacht aan het ontwerp, de bouwgeschiedenis, de decoratie en de inrichting.
Het grote belang van de symboliek spreekt uit de
uitwerking op elk denkbaar schaalniveau van ontwerp tot het kleinste detail.
Het manifesteert zich niet alleen in de oriëntatie van het gebouw in de
stedelijke context, maar ook in de hoofdopzet en constructie van de
verschillende gebouwonderdelen. Het voert zelfs tot aan de materialisatie,
decoratie en kleurgebruik van zowel het exterieur als interieur.
De
architectonische uitstraling van de kathedraal wordt voor het overgrote deel
bepaald door de toegepaste steenachtige materialen. Naast meerdere soorten
natuursteen is op een bijzondere en uitgebreide wijze kunststeen toegepast.
Hoewel deze toepassing van bouwkeramiek in de literatuur niet onbesproken
blijft, is over de werkelijke omvang in soorten en maten nauwelijks iets
gepubliceerd. Naast meerkleurig baksteen is een enorme verscheidenheid
profielstenen toegepast. Daarnaast zijn op verschillende manieren terra cotta
elementen verwerkt; zowel dragend als decoratief, en zowel roodbakkend
onbehandeld als witbakkend meerkleurig geglazuurd. Tot slot is er een
bijzondere vorm van plateelwerk toegepast in het exterieur.
Wat betreft het beeldhouwwerk aan in- en
exterieur, alsook geplande mozaïeken heeft de kerk tot de dag van vandaag haar
voltooiing nog niet bereikt. Onder aangebrachte baldakijns is het overduidelijk dat
ruimte gelaten is voor beelden , op andere
plaatsen wachten ruw behakte natuurstenen blokken op verdere bewerking.
Een grote bouwcampagne is uitgevoerd door Van Hoogevest Architecten en aannemer Schakel
en Schrale. De huidige restauratie omvatte de straalkapellen, het koor,
beide transepten, beide sacristieën en de vieringkoepel. In de nabije toekomst zal het
bisdom de laatste fase ter hand nemen: het schip en het westwerk met
de twee torens. De deelrestauratie in uitvoering, afgerond eind 2012, is aanleiding geweest
voor nader onderzoek vanuit verschillende disciplines.
In het onderzoek dat in opdracht van de Rijksdienst van het Cultureel Erfgoed is uitgevoerd door 'Ralling bouwhistorie en restauratie' is het accent gelegd op de toegepaste materialen aan de
kerk. Het is niet alleen een inventarisatie
van materialen in woord en beeld, het geeft ook de overeenkomsten en
verschillen weer ten opzichte van gefaseerde ontwerpen en bestekken uit de
bouwtijd. Het onderzoek is afgerond in november 2012 en uitgegeven in twee delen.